İran’da heyecansız seçim 4 aday tek aktör
75 milyonluk İran, yeni cumhurbaşkanını belirlemek üzere yarın sandığa gidecek. Üç muhafazakâr isim ile ılımlı Hasan Ruhani arasında geçecek yarışta favori yok. Ülke meselelerinde son sözü dinî lider Hamaney’in söylediği İran’da seçimlerin nükleer program ve Suriye’de Esed’e destek politikalarında değişikliğe yol açması beklenmiyor. İran, 4 yıl önceki tartışmalı seçimlerin ardından devlet başkanını seçmek için yarın tekrar sandık başına gidiyor. 2005’ten bu yana cumhurbaşkanlığını yürüten Ahmedinejad’ın anayasal görev süresi dolduğu için tekrar aday olamadığı seçimlerde, devlet başkanlığı için yarışan isimlerin çoğunun dini lider Ali Hamaney’e yakın olması dikkat çekiyor. Gözlemciler, yarışın muhafazakâr kesim arasında yaşanacağı üzerinde durarak, 2009 seçimlerinden sonra yaşanan şiddet olayları ve reformcu liderlere yönelik baskı nedeniyle yenilikçi kanadın umudunun az olduğunu belirtiyor. Ahmedinejad’ın ikinci kez seçildiği 4 yıl önceki seçimlerde hile yapıldığı iddiasıyla düzenlenen protestolar şiddetle bastırılmış, reformcu liderlerden Mehdi Kerrubi ve Mir Hüseyin Müsavi, halen süren ev hapsine alınmıştı. Uzmanlar, adayların belirlenme sürecinde İran’ın kendine has siyasi sisteminin yanı sıra Hamaney-Ahmedinejad arasında son yıllardaki gerginliğin de etkili olduğunu savunuyor. Aday olmak için başvuran 686 kişi arasından sadece 8’i Anayasayı Koruyucular Konseyi’nden onay alabildi. Devrimden sonra Ayetullah Humeyni’nin başbakanı olan Haşimi Rafsancani’nin bir zamanlar içerisinde yer aldığı kurul tarafından adaylığına geçit verilmemesi büyük tartışmaya neden oldu. ‘Hamaney’e kafa tutabilecek tek siyasi’ denilen Rafsancani gibi Ahmedinejad’a yakın başka bir isim olan cumhurbaşkanı özel kalemi Esfendiyar Rahim Meşhai’nin de veto yemesi, adayların belirlenmesinde Hamaney’in etkili olduğu kuşkusunu güçlendiriyor. Yolsuzluk suçlamaları ve adam kayırma girişimleri nedeniyle Hamaney ve 2005 seçimlerinde teamüllerin dışında siyasete müdahil olarak desteklediği Ahmedinejad arasında son iki yıldır soğuk rüzgârlar esiyordu. İsmini vermek istemeyen İranlı bir akademisyen, haksızlığa uğradığını düşünen Ahmedinejad’ın sessizce emekli olacağının beklenmediğini söyleyerek, yenilikçi kanadın uzak durduğu cumhurbaşkanının reformculara yakınlaşabileceğini öne sürdü. Bu yüzden bazı devlet imkânlarının muhafazakâr adayların lehine kullanılmasını önlemek için kampanya süresi 20 gün ile sınırlandı. Sonuçları açıklandığında İran ve bölgede bir değişime neden olması beklenmeyen seçimlerle ilgili konuşan İran uzmanı Doç. Dr. Mehmet Şahin, İran’ın, Suriye Baas rejimine verdiği desteğe değinerek, “Tahran’ın Suriye’deki rejimin arkasında durmasıyla kendi kamuoyuna ve reformculara verdiği bir mesaj var: Müttefik bir rejim için bu kadar savaşıyorsam, kendi rejimim için ne kadar savaşırım sen tahmin et!” diyor. Şahin, seçilecek cumhurbaşkanının da Ahme-dinejad’la aynı kaderi paylaşacağını öngörüyor.
Seçimde yarışan adaylar şöyle: Devrimin ürünü: Said Celili
En genç aday olan 47 yaşındaki Said Celili, nükleer müzakerelerde İran’ı temsil etmesi nedeniyle dünya kamuoyunun tanıdığı bir isim. İran-Irak savaşında orduda görev aldı. Savaş sonrasında diplomatik kariyerine başlarken siyaset biliminde ‘Hz. Muhammed’in Dış Politikası’ konulu doktora tezi yazdı. Hamaney’in özel kaleminde çalıştı. Dışişleri bakan yardımcılığı yapan Celili için Wikileaks’te “Tüm özellikleriyle tam bir İran devrimi ürünü.” ifadesi kullanılmıştı.
Uçan başkan: Muhammed Bakir Kalibaf
Seçimin güçlü adaylarından Kalibaf, kendisinden önceki Tahran belediye başkanı Ahmedinejad gibi koltuğunu cumhurbaşkanlığı için bir sıçrama tahtası olarak görüyor. 2005’ten bu yana başkente getirdiği yenilikler ve altyapı çalışmaları ile taban desteği güçlü olan Kalibaf da birçok aday gibi yolu Hamaney ile kesişen siyasilerden. Kadınların polis olmasını sağlaması ve 155 benzeri bir çağrı merkezi kurması ise yenilikçi karakterinin göstergesi sayılıyor. Pilot olan Kalibaf’ın uçuş lisansının güncellenmesi için belirli aralıklarla sivil uçaklarda pilotluk yaptığı iddia ediliyor.
Tecrübeli Acem diplomatı: Ali Ekber Velayeti
En tecrübeli aday olarak öne çıkıyor. Hamaney ve Rafsancani’nin cumhurbaşkanlığı döneminde 16 sene dışişleri bakanlığı yaptı. İran ve ABD’de tıp eğitimi almasına rağmen diplomaside kendini gösterdi. İran-Irak Savaşı’nı sona erdiren barış antlaşmasında İran’ı temsil etti. Hamaney’in Filistin ile ilgili yazdığı kitaba önsöz yazacak kadar kendisine yakın olan Velayeti, dini rehberin İslam dünyasıyla olan ilişkilerini yönetiyor.
Reformcuların umudu: Hasan Ruhani
Devrimden bu yana birçok devlet görevinde bulunan ve şu anda Uzlaştırma Konseyi Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin başında olan Hasan Ruhani, reformcuların adayı olarak seçime giriyor. Önemli bir din adamı olmasından dolayı dini rehberi tayin eden uzmanlar meclisinin (Hübregan) 2010’dan beri üyesi. Yenilikçi devlet başkanı Hatemi zamanında Batı ile nükleer müzakereleri yürüttü. Hem dini eğitimi hem de İskoçya’da yaptığı kamu hukuku doktorası nedeniyle rejim için kolay vazgeçilmeyecek biri olarak değerlendiriliyor. Ahmedinejad’ı ekonomiyi kötü yönetmekle eleştiriyor. Taraftarlarının sloganı: “Musavi’ye dua, Ruhani’ye selam”. Bu dört ismin dışında seçime bağımsız olarak giren eski Devrim Muhafızları komutanı Muhsin Rızai ve eski petrol bakanı Muhammed Gharazi de bulunuyor. (13 Haziran 2013, MİNHAC ÇELİK, zaman)
